Françoise Bausart - 1960-2024

Adieu maître…

Het weer zat mee voor de proclamatie en het was aangenaam toeven op de binnenkoer van het IKA. We aten Paella, dronken rode wijn en vertelden honderduit over boeken, antiquariaten en bibliofilie. “Tot morgen”, zei ik aan het einde van de avond tegen Françoise. Het was een fijne avond geweest. Ik had van Françoise immers mijn diploma gekregen, een boekenbon en een van haar fabuleuze “presse papiers”. Kleine gewichtjes bekleed met waterslangenleer. Die maakte ze zelf, op dode momenten, en gaf ze graag cadeau. De dag nadien zouden we elkaar terugzien op een vernissage in het kasteel van Beloeil, waar we beiden een band in de vitrines hadden staan. Het verbaasde me om Françoise daar niet te zien. Ze keek meestal op tegen zulke evenementen, maar eens aangekomen amuseerde ze zich kostelijk, pratend met vrienden en gelijkgestemde zielen. Maar het was ook een lang en zwaar schooljaar geweest en ik wist dat ze moe was. Ik zocht er dus niets meer achter.

De dag nadien zat ik in mijn atelier notarisakten in te naaien. Alimentatiewerk, zoals Françoise dat noemde. Mijn telefoon lag nog in de keuken en toen ik een kop koffie ging halen zag ik twee gemiste oproepen van een onbekend nummer. Het bleek de echtgenoot van Françoise te zijn. Hij zou me terugbellen. Een onbehaaglijk gevoel maakte zich meester van me. Ik besloot niet te wachten en belde meteen terug. Toen kwam de boodschap die je nooit wil horen. Françoise was er niet meer. Een ongeval met de fiets. Hulp mocht niet meer baten. Ongeloof, verdriet, boosheid, wanhoop, teleurstelling en nog een hele reeks andere emoties maakten zich meester van me in steeds wisselende volgorde. “Of ik de andere leerlingen van het IKA op de hoogte kon brengen”, klonk het nog. Ik raapte mijn moed bijeen. Zo gezegd… Minder snel gedaan.

De dagen daarop stond mijn telefoon roodgloeiend van berichten en telefoontjes van oud-leerlingen van Françoise. De indruk die ze bij hen heeft nagelaten is niet te overzien. Françoise was een gedreven ambachtsvrouw en een gepassioneerde kunstenares, maar bovenal een begeesterende lerares die haar leerlingen stimuleerde en tot het uiterste dreef. Ze maakte het boekbindatelier van het IKA tot een paradijs voor (aspirant-)boekbinders. Ze volgde je in het begin van nabij op en liet je gaandeweg steeds meer los. Of dat dacht je tenminste, tot ze argeloos je werkbank voorbijliep en langs haar neus weg opmerkte: ‘Dat is scheef eh’. Betrapt…

Als student hengel je naar de goedkeuring van je leermeester. Françoise zei niet snel dat het goed was. Meestal was ‘niet slecht’ het beste waar je op kon hopen. Stiekem vond ze het goed, dat weet ik wel zeker, maar dat wou ze niet meteen gezegd hebben. Zo herken je een échte boekbinder. Perfectie is het hoogste goed en er zijn altijd werkpunten.

Wat niet wil zeggen dat ze niet trots was op haar leerlingen. Wanneer een leerling in de spotlight stond, genoot Françoise op de achtergrond mee. Maar zelf op de voorgrond treden was moeilijker. Haar bescheidenheid typeerde haar. In 2022 organiseerden we een tentoonstelling om de bijna veertigjarige carrière van Françoise op het IKA onder de aandacht te brengen. Een hele resem oud-leerlingen werd gecontacteerd om werken te presenteren. Wij spoorden Françoise aan om ook boeken van haar hand tentoon te stellen. Dat lachte ze weg. “Die tentoonstelling is voor mijn leerlingen. Zonder leerlingen geen school!”, zei ze daarover. Na lang aandringen ging ze dan toch overstag. We kregen één boek. Dat vond ze al zot genoeg.

Nog zoveel ongebonden boeken, nog zoveel ideeën en ontwerpen. Nog zoveel onbezochte antiquarenmarkten waar we samen op zoek gingen naar mooie en bijzonder banden. Nog zoveel onbezochte bibliotheken en tentoonstellingen, congressen en symposia. Nog zoveel dingen die ik je wou vragen, nog zoveel zaken waarvan ik graag had gehad dat je ze nog eens een laatste keer voordeed. Hoe maak je nu ook weer het perfecte kapje? Ik denk dat ik het wel weet, maar het was verdorie geruststellend dat ik het steeds aan jou kon vragen.

Merci Françoise!

Françoise Bausart
1960-2024